Haçın gölgesinde yatan Çanakkale şehitleri

Çanakkale, Osmanlı devletinin son büyük zaferi. Aynı zamanda kurulacak olan cumhuriyetin önsözü. Bu zaferde kazanılan moral ile milli mücadele ruhu doğdu, Anadolu’yu işgal etmek isteyen devletlere karşı yeni bir destan yazıldı. Harbin 100. yıldönümünde ‘Çanakkale Savaşı’ yeniden gündemimizde. Bu güne kadar bu alanda birçok bilgi, belge, doküman yayımlandı. Yitik Hazine Yayınları’ndan çıkan Basri Emin imzalı ‘Hatıralarla Çanakkale’ kitabı bugüne kadar hiç bilinmeyen bir ayrıntıyı gün yüzüne çıkartıyor.

Detayın hikayesi ise oldukça ibretlik: 25 Nisan 1915 tarihi, Çanakkale’de kara savaşlarının başladığı gündür. Gelibolu Yarımadası’nın sahil kesimlerinde, düşman çıkarmasını bekleyen küçük bölük ve takımlar bulunuyordu. Vazifeleri, kıyı emniyetini sağlamak ve asıl çıkarmanın kendi bölgelerine olduğunu karargâha haber vermekti. 25 Nisan sabahı karaya çıkan binlerce düşman askeri karşılarında 80-100 kişilik bu birlikleri bulur. Ertuğrul Koyu’nda Yahya Çavuş ve arkadaşları karaya çıkmaya çalışan 2 bin İngiliz askerine karşı tam 12 saat kahramanca savaşır. İngilizler karşılarında bir tümen Türk askeri olduğunu zanneder. Bu kahramanlık sahnesinin bir benzeri aynı gün, Arıburnu’nda da yaşanıyordur. Lâpsekili Asteğmen Muharrem, Asteğmen İbradalı İbrahim Hayreddin ve birliklerinde bulunan askerler karşılarında binlerce askeri gördüklerinde bir adım bile geri atmadan, son mermilerine kadar savaşırlar. 25 Nisan günü Asteğmen Muharrem’in 90 arkadaşından 87’si şehit düşerken sadece üçü yaralı olarak kurtulur.

Şarapnel Vadisi Mezarlığı

Basri Emin, bu kahraman şehitlerimizin düşman askerlerinin işgal ettiği sahil bölgesinde kaldıklarını ve defnedildiklerini söylüyor. İşin trajik tarafı ise neredeyse hiçbirinin kabrinin bilinmemesi. Gelibolu Yarımadası’nın Mondros Mütarekesi ile İngilizlere teslim edildiğini hatırlatan Emin, “1936’ya kadar bu şekilde devam etmiştir. Aradan geçen yıllar sonunda şehit mezarlarının izi silinmiş ve kaybolmuştur.” diyor. Arıburnu bölgesinde, savaştan günümüze ulaşan en orijinal yer ise Şarapnel Vadisi Mezarlığı. Basri Emin, savaş esnasında buraya gömülen Anzak askerleri ile birlikte şehitlerimizin de aynı mezarlığa defnedildiğini tespit etmiş. Mezarlığın 1915 yılında çizilen krokisinde, köşesindeki bir alanın ayrıldığı ve üzerine “Türkler” diye not düşüldüğü görülüyor. Bu notun izini süren Basri Emin, savaşta görev alan bir papazın günlüğünde aradığı bilgiye ulaşmış. Savaşta bir din adamı olarak görev alan Papaz Ernest Merrington, hatıralarında durumu şöyle anlatıyor: “Avustralya ve Yeni Zelandalı askerlerin mezarları ile kutsal hale gelmiş olan bu yerde çalışan işçilerin üzerine sıklıkla mermi yağıyordu. Ölmüş askerlerin gömülmek üzere yan yana dizildiği bir günde ben de orada hazır bulundum. Yorulduğumda bir parça yardım eden birkaç kişiden başka hiçbir yardım almadan cenazeleri defnetmek için tam dört saat çalıştım. Her mezarın üzerine künyelerini ve mezarın kime ait olduğunu gösteren işaretleri yerleştirdim. 42 Avustralyalı ve 10 Türk saydım.”

1915 yılında çizilen kroki ve Papaz Ernest Merrington’un hatırasından ortaya çıkan gerçek şu: 25 Nisan sabahı karaya çıkan binlerce Anzak askerine karşı vatanını savunmak için kahramanca savaşan Türk askerlerinden onu bu mezarlıkta, 100 yıldır unutulmuş olarak yatıyor.

Çanakkale Zaferi’nin, üzerinde özgürce yaşadığımız bu vatan için ödediğimiz en büyük bedellerden biri olduğunu hatırlatan Basri Emin, “Son yıllarda Çanakkale Savaşları’na gösterilen ilgi memnuniyet vericidir. Her yıl yüz binlerce öğrenci ve aile, Çanakkale Savaşları’nın yaşandığı yerleri ziyarete geliyor. Ziyaret öncesinde, savaşa dair kitapların okunması, bir ön hazırlık ile yarımadaya gelinmesi bu gezilerin daha faydalı olmasını sağlayacaktır.” ifadelerini kullanıyor. Çanakkale Savaşları’nı, harbin tüm detaylarıyla, değişik yönleriyle ele alan pek çok kitap bulunuyor. Basri Emin’in kitabında teknik bilgi ve detaylara çok fazla değinmeden, yaşananlar hatıralar ışığında aktarılıyor. Kitapta yer alan konuların, ziyaret edilen abide ve şehitliklerin sırası takip edilerek düzenlenmiş olması istifadeyi kolaylaştırıyor.

]]